چگونه می‌توان معامله فضولی را باطل کرد

معامله فضولی، معامله‌ای است که یک شخص (فضول) بدون داشتن نمایندگی یا اذن قانونی، مال متعلق به دیگری را به نفع خود یا دیگری معامله می‌کند. این معامله از ابتدا باطل نیست، بلکه **غیرنافذ** است؛ یعنی سرنوشت آن به تصمیم مالک اصلی مال بستگی دارد.

برای باطل کردن معامله فضولی، مراحل و شرایط زیر باید طی شود:

**1. عدم تنفیذ معامله توسط مالک:**

* **تنفیذ:** اگر مالک معامله فضولی را **تنفیذ** (تایید) کند، معامله صحیح و نافذ می‌شود و دیگر نمی‌توان آن را باطل کرد. تنفیذ می‌تواند صریح (مثلاً با گفتن یا نوشتن) یا ضمنی (مثلاً با انجام عملی که دلالت بر رضایت او داشته باشد) باشد.
* **رد:** اگر مالک معامله را **رد** کند، معامله از همان ابتدا باطل می‌شود و هیچ اثر حقوقی ندارد. رد نیز می‌تواند صریح یا ضمنی باشد.

**2. نحوه ابطال معامله فضولی:**

* **اظهار رد:** مالک باید به طور رسمی و قانونی، رد معامله فضولی را به طرفین معامله (فضول و طرف معامله) اعلام کند. بهترین راه برای این کار، ارسال **اظهارنامه رسمی** از طریق دفاتر خدمات قضایی است.
* **طرح دعوی در دادگاه:** اگر طرفین معامله (به خصوص طرف معامله فضولی) به رد مالک توجه نکنند و ادعای حقی داشته باشند، مالک می‌تواند با تقدیم دادخواست به دادگاه، ابطال معامله فضولی را از دادگاه بخواهد.

**نکات مهم در طرح دعوی ابطال معامله فضولی:**

* **طرفین دعوی:** در دعوی ابطال معامله فضولی، هم فضول و هم طرف معامله باید به عنوان خوانده قرار گیرند.
* **اثبات مالکیت:** مالک باید مالکیت خود بر مال مورد معامله را به دادگاه ثابت کند (مثلاً با ارائه سند مالکیت).
* **اثبات فضولی بودن معامله:** مالک باید ثابت کند که معامله بدون اجازه و اذن او انجام شده است.
* **مهلت قانونی:** در قانون مدنی مهلت مشخصی برای رد یا تنفیذ معامله فضولی تعیین نشده است. با این حال، بهتر است مالک در اسرع وقت نسبت به تعیین تکلیف معامله اقدام کند، زیرا تاخیر ممکن است موجب ورود خسارت به او شود. همچنین، اگر عرف و عادت تجاری در مورد نوع خاصی از معاملات فضولی مهلت خاصی را برای تنفیذ یا رد تعیین کرده باشد، آن مهلت ملاک عمل خواهد بود.

**آثار ابطال معامله فضولی:**

* **مالکیت به مالک باز می‌گردد:** با ابطال معامله، مالکیت مال به مالک اصلی باز می‌گردد.
* **تعهدات از بین می‌رود:** تعهداتی که در معامله فضولی ایجاد شده بود، از بین می‌رود.
* **استرداد عوضین:** طرفین معامله باید آنچه را که در اثر معامله به دست آورده‌اند، به یکدیگر بازگردانند. یعنی خریدار باید مال را به مالک پس دهد و فضول یا فروشنده باید ثمن معامله (پول) را به خریدار برگرداند.
* **جبران خسارت:** اگر در اثر معامله فضولی خسارتی به مالک وارد شده باشد، می‌تواند از فضول مطالبه خسارت کند. همچنین، اگر خریدار از فضولی بودن معامله اطلاعی نداشته باشد و در اثر ابطال معامله متضرر شود، می‌تواند از فضول